- Αιτωλική Συμπολιτεία
- Οι πόλεις της αρχαίας Αιτωλίας Καλυδών, Πλευρών, Ώλενος, Χαλκίς, Πυλήνη, Κωνώπη, Λυσιμάχεια, Τριχώνιον, Φύταιον, Στράτος, Αγρίνιον, Θέρμος και άλλες μικρότερες, συγκροτούσαν το Κοινόν της Αιτωλίας. Η Α.Σ. δεν πήρε μέρος στους Περσικούς πολέμους, αργότερα όμως οι Αιτωλοί άσκησαν επιθετική πολιτική ή πολέμησαν συμμαχικά με άλλες ελληνικές πόλεις. Η δύναμή της αυξήθηκε με την κατάληψη της χώρας των Οζολών Λοκρών και των Φωκαέων και, αργότερα, με την προσάρτηση της Τεγέας. Στα 220-217 π.Χ. ξέσπασε πόλεμος μεταξύ της Α.Σ. και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Τους Αχαιούς βοηθούσαν οι Σπαρτιάτες και οι Ηλείοι. Οι Αιτωλοί συμμάχησαν τότε με τους Ρωμαίους, αδιαφορώντας για τον γενικότερο κίνδυνο που αποτελούσαν για την Ελλάδα. Η συμμαχία μετατράπηκε σύντομα σε ουσιαστική ρωμαϊκή κατοχή που κράτησε 80 χρόνια. Όταν άρχισαν οι εμφύλιοι πόλεμοι στη Ρώμη, αποσύρθηκαν οι ρωμαϊκές φρουρές από την Αιτωλία, αλλά οι Αιτωλοί, που είχαν και οξύτατες εμφύλιες έριδες, δεν απαγκιστρώθηκαν τελείως από τους Ρωμαίους, αφού τάχθηκαν με το μέρος του Μάρκου Αντωνίου. Η ήττα του Μάρκου Αντωνίου σήμανε και το τέλος της Α.Σ., που οι οπαδοί του Οκτάβιου την παρέδωσαν στη διάθεση των Αχαιών. Η Α.Σ. στηριζόταν στην πλήρη ισοπολιτεία των μελών της και ο ανώτατος άρχοντάς της εκλεγόταν για έναν χρόνο στον Θέρμο, από συνέλευση 550 εκπροσώπων των πόλεων. Η συνέλευση λεγόταν Σύνοδος των Θερμικών. Η Α.Σ. έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή της την εποχή των πολέμων κατά του Φιλίππου της Μακεδονίας.
Dictionary of Greek. 2013.